Koszty w jednostce gospodarczej można porządkować według jednego z dwóch układów kosztów. Pierwszym z nich jest układ rodzajowy, a drugim układ funkcjonalny. Jednostka gospodarcza może ewidencjonować koszty w układzie rodzajowym, w układzie funkcjonalny lub w obu układach równocześnie.
Tym materiałem rozpoczynamy serię kliku wpisów dotyczących układu rodzajowego kosztów.
Układ rodzajowy kosztów charakteryzuje się tym, że koszty wynikające z bieżącej działalności przedsiębiorstwa są ewidencjonowane na kontach zespołu 4. Koszty rodzajowe są uważane za koszty proste, czyli takie których nie da się podzielić na mniejsze elementy.
Podstawowy podział kosztów rodzajowych został przedstawiony przed ustawodawcę w rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym , który znalazł się w załączniku 1. do Ustawy o rachunkowości.
Koszty układu rodzajowego
Koszty rodzajowe jakie zostały wyróżnione w rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym to:
- amortyzacja ,
- zużycie materiałów i energii ,
- usługi obce,
- podatki i opłaty ,
- wynagrodzenia,
- ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,
- pozostałe koszty rodzajowe.
Powyższy podział jest podziałem minimalnym, który jest wymagany na potrzeby sprawozdawczości finansowej. Jednostki gospodarcze w Zakładowym Planie Kont mogą dokonać modyfikacji tego podziału. Mogą na przykład zastosować konta analityczne do tych kategorii.
Przykładowo do “Zużycie materiałów i energii” może być prowadzona analityka w postaci:
- materiały produkcyjne;
- materiały biurowe;
- pozostałe materiały;
- woda i ścieki;
- gaz;
- energia elektryczna; itd.
Ponadto można podzielić na dwa osobne konta “Zużycie materiałów” i “Zużycie energii”. W następnej kolejności dopiero zastosować odpowiednie konta analityczne.
Podobnie można podzielić “Wynagrodzenia” na wynagrodzenia osobowe oraz wynagrodzenia bezosobowe.
Można też dla “Wynagrodzeń” zastosować podział:
- wynagrodzenia ze stosunku pracy,
- wypłaty z tytułu umów cywilnoprawnych,
- wynagrodzenia za czas choroby.
Podział kont czy tworzenie analityk uzależnione jest od potrzeb informacyjnych analizowania czy controllingu kosztów w danym przedsiębiorstwie. W związku z tym podział kosztów powinien zostać odpowiednio zaplanowany i dopasowany do specyfiki danej działalności.
Zewidencjonowane koszty w układzie rodzajowym mogą być następnie rozliczane do układu funkcjonalnego kosztów w przypadku kiedy jednostka zdecyduje, że ewidencja kosztów będzie prowadzona w dwóch układach. Rozliczenie kosztów pomiędzy układami odbywa się przy pomocy konta “Rozliczenie kosztów”. Drugostronnie w procesie rozliczania, koszty są ewidencjonowane na kontach zespołu 5.
Na omówienie rozliczania kosztów pomiędzy układami oraz przedstawienie funkcjonowania zespołu 5 poświęcony zostanie osobny wpis.