Środki trwałe – ustawa o rachunkowości definiuje jako „rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki”.
Do środków trwałych zalicza się:
- nieruchomości (w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budynki, budowle, lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego lub mieszkalnego),
- maszyny, urządzenia techniczne, środki transportu,
- ulepszenia w obcych środkach trwałych,
- inwentarz żywy np.: zwierzęta hodowlano-użytkowe.
Klasyfikacja Środków Trwałych (KŚT)
Środek trwały przyjęty do użytkowania należy zaliczyć do właściwej grupy i rodzaju Klasyfikacja Środków Trwałych. W obowiązującej KŚT wyodrębnionych jest 10 jednocyfrowych grup, które następnie dzielą się na podgrupy i rodzaje środków trwałych. Szczegółowa klasyfikacja jest przygotowywana przez Główny Urząd Statystyczny i można ją znaleźć na stronie GUSu.
Klasyfikacji wyodrębniono 10 grup środków trwałych, tj.:
- Grupa 0 – GRUNTY
- Grupa 1 – BUDYNKI I LOKALE ORAZ SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU UŻYTKOWEGO I SPÓŁDZIELCZE WŁASNOŚCIOWE PRAWO DO LOKALU MIESZKALNEGO
- Grupa 2 – OBIEKTY INŻYNIERII LĄDOWEJ I WODNEJ
- Grupa 3 – KOTŁY I MASZYNY ENERGETYCZNE
- Grupa 4 – MASZYNY, URZĄDZENIA I APARATY OGÓLNEGO ZASTOSOWANIA
- Grupa 5 – MASZYNY, URZĄDZENIA I APARATY SPECJALISTYCZNE
- Grupa 6 – URZĄDZENIA TECHNICZNE
- Grupa 7 – ŚRODKI TRANSPORTU
- Grupa 8 – NARZĘDZIA, PRZYRZĄDY, RUCHOMOŚCI I WYPOSAŻENIE, GDZIE INDZIEJ NIESKLASYFIKOWANE
- Grupa 9 – INWENTARZ ŻYWY
Wartość początkowa środka trwałego
Środki trwałe wycenia się według wartości początkowej, którą może być:
- cena nabycia – w przypadku zakupu środka trwałego
- koszt wytworzenia – w przypadku wytworzenia środka trwałego przez jednostkę we własnym zakresie;
- wartość rynkowa – w przypadku nabycia środka trwałego w drodze darowizny lub aportu.
Ewidencja środków trwałych na kontach księgi głównej
- konto „Środki trwałe” służy do ewidencji przychodów i rozchodów środków trwałych oraz do ustalenia wartościowego stanu końcowego środków trwałych. Ewidencja na koncie „Środki trwałe” prowadzona jest w wartości początkowej.
- konto „Umorzenie środków trwałych” jest to konto korygujące do konta „Środki trwałe”, które służy do ewidencji zużycia ŚT na skutek używania lub upływu czasu.
Umorzenie środków trwałych a amortyzacja
W związku ze zużyciem środków trwałych mamy do czynienia z dwoma pojęciami: umorzenie i amortyzacja.
- Umorzeniem nazywamy sukcesywne zmniejszanie wartości początkowej środka trwałego na skutek jego zużycia.
- Amortyzacja to koszt wynikający ze zużycia środka trwałego.
Na dzień bilansowy środki trwałe wycenia się i wykazuje w bilansie według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia bądź wartości przeszacowanej, pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także pomniejsza się o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.
Przedsiębiorca, zgodnie z ustawą o rachunkowości, jest zobligowany do prowadzenia ksiąg pomocniczych, czyli kont analitycznych dla środków trwałych. W praktyce stosuje się:
- księgę inwentarzową – wpisuje się do niej chronologicznie środki trwałe przyjęte do użytkowania oraz nadaje się im numer inwentarzowy;
- tabelę amortyzacyjną – w której ustala się wartość amortyzacji środków trwałych z podziałem na okresy sprawozdawcze;
- karty szczegółowe środków trwałych – są prowadzone dla każdego środka trwałego z osobna i zawierają wszelkie dane o środku trwałym, jak również informacje opisujące historię użytkowania.